Muzeum Rzeźby Współczesnej
JAN SZCZEPKOWSKI (1878–1964)
Wystawa jubileuszowa z okazji 50. rocznicy śmierci Artysty
28 czerwca – 21 września 2014
Muzeum Rzeźby Współczesnej
Kurator: Monika Bartoszek
WYSTAWA POD HONOROWYM PATRONATEM MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ – EWY KOPACZ
Są artyści, których roli w kształtowaniu odrębności polskiej kultury na arenie międzynarodowej nie da się przecenić. Wśród nich wyróżnia się zwłaszcza Jan Szczepkowski – autor największego sukcesu polskiej sztuki na wystawie światowej, laureat Grand Prix Międzynarodowej Wystawy Sztuki Dekoracyjnej i Przemysłu Artystycznego w Paryżu.
Był rok 1925, Polska dopiero od kilku lat cieszyła się niepodległością i teraz już oficjalnie mogła uczestniczyć w organizacji tej prestiżowej imprezy. Nowoczesny i spójny w charakterze Pawilon Polski spotkał się od razu z dużym uznaniem krytyki artystycznej i publiczności. Doceniono zwłaszcza próbę połączenia sztuki ludowej z geometryzującym ornamentem, czerpiącym inspiracje z nurtów awangardowych – kubizmu i futuryzmu. Usankcjonowano polski styl narodowy jako oryginalną odmianę art déco. Ale nikt chyba nie przewidział, że główna nagroda całej wystawy przypadnie właśnie polskiemu artyście. Kapliczka Bożego Narodzenia, wykonana w drewnie sosnowym z elementami sztuki użytkowej, przyniosła Janowi Szczepkowskiemu nie tylko Grand Prix, ale także francuską Legię Honorową i szereg kolejnych zamówień. Do dzisiaj artysta kojarzony jest z tym właśnie dziełem, choć w jego dorobku znajdziemy znacznie więcej doskonałych realizacji. Z jego monumentalnymi pracami stykamy się często, nie zdając sobie sprawy z autorstwa. Tak jest w przypadku dekoracyjnego, płaskorzeźbionego fryzu na rotundzie sali obrad Sejmu RP (1927–1928) lub z pomnikami Wojciecha Bogusławskiego (1929) i Stanisława Moniuszki (lata 60.) na placu Teatralnym w Warszawie.
Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku podjęło się ogromnego przedsięwzięcia – zorganizowania pierwszej, na tak dużą skalę, monograficznej wystawy artysty i publikacji albumu, poświęconego jego twórczości. W realizację włączyła się również rodzinna Fundacja im. Jana Szczepkowskiego w Milanówku oraz Milanowskie Centrum Kultury. To właśnie w tym mieście artysta spędził większość swojego życia, tutaj pozostawił wiele prac, będących obecnie własnością Gminy Milanówek. Przepiękna Willa „Waleria”, niegdyś dom, a także pracownia artysty, czeka na remont i decyzję o powołaniu muzeum jego imienia.
Tłem życia i twórczości Jana Szczepkowskiego były przełomowe momenty polskiej historii i zmieniające się parokrotnie epoki w sztuce. Urodzony w 1878 roku, zaczynał działalność w kraju, którego nie dało się wskazać na mapie, choć panującemu wtedy prądowi kulturowemu nadano określenie Młoda Polska. Ten okres ukształtował go jako artystę i wskazał źródła inspiracji, o których, mimo upływającego czasu, nigdy nie zapomniał. Dojrzały etap twórczości zbiegł się z rozwojem niepodległego już państwa i ideą zdefiniowania polskiej sztuki narodowej. Wtedy to artysta odnosił największe sukcesy zawodowe, realizując się także jako pedagog. Na lata po II wojnie światowej przypada ostatni okres jego aktywności, polegający głównie na włączeniu się w proces odbudowy stolicy ze zniszczeń wojennych. Na wystawie zgromadzono ponad 80 eksponatów ilustrujących wszystkie te okresy i dających pełny obraz jego sztuki.
Głównym celem wystawy w Orońsku jest ukazanie Szczepkowskiego jako artysty wszechstronnego, sięgającego z równą swobodą do tradycyjnych technik i materiałów rzeźbiarskich, takich jak drewno, kamień czy brąz, jak do sztuki użytkowej – ceramiki czy meblarstwa. Zgromadzone eksponaty pochodzą ze zbiorów muzealnych, samorządowych i prywatnych. Prace użyczyło m.in. Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Narodowe w Krakowie, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa czy Muzeum Mazowieckie w Płocku. Znaczącą kolekcję rzeźb przekazała Gmina Milanówek i Milanowskie Centrum Kultury, a najciekawsze portrety rodzinne pochodzą ze zbiorów wnuczki artysty – Pani Ewy Mickiewicz.
Monika Bartoszek
JAN SZCZEPKOWSKI (1878–1964) – urodził się w Stanisławowie (Galicja Wschodnia) w rodzinie urzędnika kolejowego Alojzego Szczepkowskiego i Józefy z Kuczyńskich.
W latach 1891–1895 uczył się w Szkole Zawodowej Przemysłu Drzewnego w Zakopanem. Studiował w Szkole Sztuk Pięknych (od 1900 Akademii Sztuk Pięknych) w Krakowie w pracowniach Alfreda Dauna i Konstantego Laszczki (1895–1900). Po studiach rozpoczął pracę w Żeńskiej Szkole Sztuk Pięknych i Sztuki Stosowanej dla Kobiet, założonej przez Jana Bukowskiego i Włodzimierza Tetmajera. Został członkiem Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka” i Towarzystwa „Polska Sztuka Stosowana”. W latach 1902–1907 współpracował z fabryką fajansów Józef Niedźwiecki i Ska w Dębnikach pod Krakowem. Pełnił tam funkcję kierownika artystycznego działu majoliki. W ramach stypendium fundacji Książąt Czartoryskich przebywał w Paryżu (1907–1908). W 1913 roku ożenił z Marią Morozowicz, aktorką i autorką sztuk teatralnych, córką słynnego warszawskiego aktora komediowego Rufina Morozowicza. Dwa lata później na świat przyszła ich jedyna córka – Hanna. Brał udział w działaniach wojennych w czasie I wojny światowej. Ciężko ranny, został uznany za niezdolnego do służby wojskowej i przeniesiony do służby w Kriegsgrabenabteilung – oddziału zajmującego się projektowaniem i budowaniem cmentarzy wojennych. Po zakończeniu wojny rodzina przeprowadziła się do Milanówka. Artysta rozpoczął pracę w Miejskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych i Malarstwa w Warszawie, najpierw jako pedagog, a od 1923 roku na stanowisku dyrektora. Pełnił tę funkcję do 1936 roku. W latach 1924–1926 – prowadził wykłady zlecone z rzeźby ornamentalnej w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. W okresie XX-lecie międzywojennego brał udział w wielu wystawach zbiorowych, organizowanych przez Zachętę, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, Instytut Propagandy Sztuki. Jego prace były prezentowane także na wystawach zagranicznych w Wiedniu, Kopenhadze, Padwie, Rzymie, Berlinie, Belgradzie, Nowym Jorku. Czas II wojny światowej artysta spędził w Milanówku. Po wojnie przyczynił się do powstania planów odbudowy stolicy. Organizował nowe struktury Związku Polskich Artystów Plastyków i wystawy związkowe. Działał w Tymczasowym Komitecie Organizacyjnym Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Warszawie, Radzie Centralnego Instytutu Kultury oraz Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.
Zmarł w 1964 roku. Został pochowany w Alei Zasłużonych na warszawskich Powązkach.
