Muzeum Rzeźby Współczesnej
JÓZEF BRANDT (1841–1915)
kuratorzy: Monika Bartoszek, Anna Podsiadły, Jarosław Pajek
wystawa czynna do 25 października 2015
Malarz nurtu historyczno-rodzajowego, przedstawiciel szkoły monachijskiej, właściciel Orońska. Mimo obco brzmiącego nazwiska, czuł się przede wszystkim Polakiem, co podkreślał, sygnując swoje obrazy Józef Brandt z Warszawy.
Wywodził się z inteligenckiej rodziny o niemieckich korzeniach, legitymującej się świeżo pozyskanym tytułem szlacheckim i herbem „Przysługa”. Od czasów saskich Brandtowie mieszkali w Warszawie. Dziad Franciszek i ojciec Alfons specjalizowali się w medycynie, matka – Krystyna z Lesslów – z powodzeniem oddawała się pasjom malarskimi muzycznym.
Józef Brandt po skończeniu nauki w warszawskim Instytucie Szlacheckim, podjął studia malarskie najpierw w Paryżu, potem w Monachium. Największą rolę w wyborze drogi artystycznej odegrali na tym etapie Juliusz Kossak i Franz Adam. Z czasem Brandt stał się nieformalnym przywódcą polskiej kolonii artystycznej w stolicy Bawarii i zyskał przydomek „generała”. Ślub z Heleną z Woyciechowskich Pruszakową w 1877 roku zapoczątkował zupełnie nowy rozdział w jego życiu – stał się właścicielem ziemskim, gospodarzem majątku Orońsko. Od tej pory dzielił swoje życie pomiędzy pracownię w Monachium, gdzie przebywał w sezonie jesienno-zimowym i dwór w Orońsku, w którym gospodarzył od wiosny do późnej jesieni. Orońsko było jego ukochanym miejscem na ziemi – tutaj odpoczywał, ale równocześnie prowadził bardzo aktywne życie towarzyskie. Wolna Akademia Orońska – samozwańcza, wakacyjna grupa rezydentów, złożona z przyjaciół i uczniów mistrza, stanowiła pierwowzór współczesnych plenerów artystycznych. Największą pasją Brandta były dzieje XVII-wiecznej Polski – stulecie wojen, które obfitowało w rycerskie epopeje, tak trafnie scharakteryzowane na kartach sienkiewiczowskiej Trylogii. Potyczki, utarczki, przeprawy wojsk, czaty, wyjazdy i powroty z polowań – to przykłady motywów powtarzających się najczęściej w jego malarstwie. Przy okazji tematyki batalistycznej, Brandt „sprzedawał” złożoną i barwną kulturę tamtej epoki, zwłaszcza dawnych Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej – rozległe krajobrazy stepowe, małomiasteczkową architekturę, sceny rodzajowe inspirowane literaturą szlachecką, barwne jarmarki, kozackie stroje i obyczaje. Jednakże głównymi bohaterami jego płócien były konie – większość obrazów artysty stanowiło jedynie pretekst do ukazania ich niezwykłej urody i nieujarzmionej energii. Na tle historycznego malarstwa monachijskiego, w którym przeważał sztucznie wykreowany nastrój pompatyczno-liryczny, płótna Brandta imponowały egzotyką i świeżością, podobnie jak gromadzona przez niego latami kolekcja rekwizytów – militariów i wyrobów rzemiosła artystycznego, zwana „wschodnią”.
Od strony formalnej twórczość Brandta wykazywała początkowo pokrewieństwo z delikatną, akwarelową stylistyką Juliusza Kossaka, a potem akademickimi regułami szkoły monachijskiej. Jednakże dość szybko wyemancypował się spod tych wpływów i swoją oryginalną techniką zapoczątkował nową jakość w malarstwie monachijskim. Brandt był malarzem ruchu i subtelnym kolorystą. Stosował śmiałe skróty perspektywiczne, mistrzowsko inscenizował poszczególne plany kompozycji, harmonijnie zestawiał środki formalne z charakterem konkretnej sceny. Nie miał także oporów przed najnowszymi trendami sztuki zachodniej – eksperymentował ze światłem i fotografią.
Największą zasługą Józefa Brandta było tworzenie ku pokrzepieniu serc. Kreując wyidealizowaną i bajecznie kolorową wizję wielkości dawnej Rzeczypospolitej, przyczyniał się do podtrzymywania nadziei o jej odrodzeniu. Co zresztą stało się faktem zaledwie trzy lata po śmierci artysty.
Współpraca
Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu
Patronat Honorowy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Małgorzaty Omilanowskiej
Mecenasi:
Patronat medialny:
Katalog
