Wydarzenia
Rzeźba dzisiaj IV: Anty-pomnik: nietradycyjne formy upamiętniania
Międzynarodowa konferencja organizowana przez Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku
14–16 listopada 2019
Program konferencji
Konferencja jest kontynuacją cyklu zatytułowanego „Rzeźba dzisiaj” rozpoczętego w 2016 roku. Do tej pory odbyły się 3 edycje poświęcone kolejno: pojęciu rzeźby współczesnej, rzeźbie w przestrzeni publicznej, sztuce w krajobrazie i parkom rzeźby. Kolejną konferencję postanowiliśmy poświęcić pomnikom i anty-pomnikom. Kuratorkami konferencji są Eulalia Domanowska, dyrektor Centrum Rzeźby Polskiej i Marta Smolińska, profesor Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu, współtworzące program orońskich konferencji od pierwszej edycji cyklu „Rzeźba dzisiaj”.
Robert Musil pisał: „W przypadku pomników tym, co najbardziej rzuca się w oczy jest to, że się ich nie zauważa. Nie ma na świecie niczego, co byłoby tak niewidoczne jak pomniki [...]”. James E. Young, twórca pojęcia anty-pomnika, uważa, że tradycyjne pomniki nie przypominają o upamiętnianych wydarzeniach, a wręcz przeciwnie – niwelują pod postacią uprzedmiotowionego mitu i prostych objaśnień głębokie rozumienie historii. Pomniki odciążają zatem pamięć, stając się obiektem przeniesienia odpowiedzialności, stanowiąc nie tyle formę pobudzającą do pracy pamięci, co prowadzącą do jej zaniechania i w rezultacie – do zapomnienia. Od połowy lat 80. rozwija się forma krytycznego pomnika, której jednym z czołowych przedstawicieli i zarazem teoretyków jest Jochen Gerz. To w odniesieniu do analizy jego dzieła James E. Young zaproponował termin anty-pomnik. Anty-pomnik często operuje niewidzialnością, przestrzenią negatywową, bywa nomadyczny i procesualny, zapraszając odbiorców do interakcji.
W Polsce anty-pomniki wciąż są rzadkością. Nieustająco cierpimy na statuomanię i hołubimy tradycyjne formy pomnikowe. Celem kolejnej edycji konferencji „Rzeźba dzisiaj IV: Anty-pomnik: nietradycyjne formy upamiętniania” w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku nie jest jednak ubolewanie nad tym, jak wiele złych pomników w Polsce powstało i wciąż powstaje, lecz przeanalizowanie najciekawszych anty-pomników z całego świata i próba wskazania innych wzorców niż tradycyjne, figuratywne i pełne patosu.
Zostaną postawione m.in. następujące pytania:
- Jakie formy upamiętniania są adekwatne do współczesnej mentalności odbiorców, żyjących w epoce postmedialnej, zdominowanej przez rzeczywistość wirtualną?
- Jakie anty-pomniki są zdolne upamiętniać wybrane wydarzenia w czasach kryzysów i migracji?
- Czy anty-pomnik może funkcjonować w przestrzeni wirtualnej?
- Jakie wydarzenia najczęściej podlegają upamiętnianiu przez anty-pomniki?
- Czy od czasów pierwszych dzieł Jochena Gerza ustalił się już kanon anty-pomników?
- Jakie artystki i artyści są dziś najwybitniejszymi twórcami anty-pomników?
- W jaki sposób anty-pomnik staje się procesualny i interaktywny?
- Anty-pomniki a kontekst polityczno-historyczny?
- Jaką rolę anty-pomnik przypisuje odbiorcom?
- Definicje i różne rodzaje anty-pomników.
Moderacja, wprowadzenie i podsumowanie – prof. UAP dr hab. Marta Smolińska
Sekcja teoretyczna
- Dr Justyna Balisz-Schmelz, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego: Teorie medializacji pamięci a anty-pomnik
- Dr Patrycja Cembrzyńska, niezależna badaczka, krytyk sztuki
- Ágnes Erőss, Geosciences Doctorate School na Wydziale Nauk Uniwersytetu Eötvös Loránd w Budapeszcie
- dr Agnieszka Kłos, Katedra Mediacji Sztuki , Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu: Przestrzenie pamięci terenu po byłym obozie Birkenau
- Wojciech Kozłowski, Galeria BWA w Zielonej Górze
- dr hab. Katarzyna Krzykawska, Katedra Sztuki Krajobrazu, SGGW w Warszawie
- Alejandro Martin Naranjo, ESPRONCEDA – Center for Art & Culture, Barcelona
- Dr Siri Peyer, Lucerne School of Art and Design, Szwajcaria: formy upamiętniania na terenie Szwajcarii
- Paulina Pukyte, artystka, autorka tekstów, kuratorka, Londyn–Wilno
- Æsa Sigurjónsdóttir, Muzeum Sztuki w Reykyaviku, Uniwersytet Islandii:Anty-pomniki i inne formy upamiętniania na IslandiiDr Miško Šuvaković, Uniwersytet Sztuki w Belgradzie: Anty-pomniki w byłej Jugosławii
- dr hab. Wojciech Szymański, Instytut Historii Sztuki UW w Warszawie: Dlaczego w Polsce mamy tak wiele złych pomników mimo projektów nietradycyjnych proponowanych już w latach 50. XX wieku m.in. przez Oskara Hansena i Alinę Szapocznikow?
- Dr hab. Corinna Tomberger, Freie Universität Berlin: Anty-pomnik w świetle kultury pamięci oraz kwestii płci
- Dr Martin Zebracki, Uniwersytet w Leeds: Queer Monuments
- Agnieszka Sural, kuratorka: Rafał Bujnowski Pomnik neurtyków. Kałuża Oskara
Sekcja twórców anty-pomników:
- Zhanna Kadyrova, artystka, Ukraina
- Anne Peschken i Marek Pisarsky (duet Urban Art z Berlina i Myśliborza) – twórcy „Wędrującej Boi”, nomadycznego, mobilnego anty-pomnika, http://www.urbanart-berlin.de/arbeiten,pl/wanderboje,pl.html
- Taave Talvi, Dziekan Wydziału Instalacji i Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Tallinie, Estonia: problem pomników w Estonii i przykłady własnej twórczości
- Monika Weiss, artystka, Nowy Jork, profesor nadzwyczajny w Sam Fox School of Design and Visual Arts
Panel
- Julita Dembowska, kuratorka Galerii Władysława Hasiora. Muzeum Tatrzańskie w Zakopanem
- Andrzej Paruzel, artysta, twórca m.in. Projektu Koluszki oraz Biura Przewodników po Sztuce i Kulturze
- Paweł Sosnowski, Galeria Propaganda: pomniki i anty-pomniki
- Agnieszka Tarasiuk, kuratorka Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni. Oddział Muzeum Narodowego w Warszawie: pomniki w Europie Środkowo-Wschodniej
- Dr Katarzyna Trzeciak, Katedra Krytyki Współczesnej, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
- Prof. dr. hab. Marek Wasilewski, Wydział Komunikacji Multimedialnej Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu: Pomnikoterapia Krzysztofa Wodiczki
Konferencji towarzyszy publikacja pokonferencyjna.
Eulalia Domanowska, Marta Smolińska
Partnerzy Konferencji
Praca "Queen" autorstwa Maurycego Gomulickiego została przekazana przez Mercedes-Benz Polska Sp. z o.o.
Patronat Medialny
