Galeria Oranżeria
BOLESŁAW BIEGAS
„KSIĘGA ŻYCIA”
Wystawa ze zbiorów Muzeum im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni
(Oddział Muzeum Narodowego w Warszawie)
Galeria „Oranżeria”, 18 kwietnia – 7 czerwca
Kuratorzy: Monika Bartoszek, Jarosław Pajek
Bolesław Biegas (1877–1954) to jeden z najbardziej oryginalnych polskich artystów, który swój niepowtarzalny styl zawdzięcza trudnej, a jednocześnie pełnej cudownych zwrotów akcji biografii.
Ten utalentowany rzeźbiarz, malarz, dramatopisarz i teoretyk sztuki wywodził się ze środowiska wiejskiego i doświadczył wszelkich upokorzeń niedostatku. Już jako dziecko stracił oboje rodziców i trafił do obcych, na szczęście życzliwych mu ludzi. Skutkiem talentu, zbiegów okoliczności i zapatrywań epoki pozytywizmu miał szansę zdobyć wykształcenie i zmienić pozycję społeczną. Jednym z głównych jego protektorów był znany polski pozytywista, filozof i literat – Aleksander Świętochowski, który zorganizował pierwszą wystawę prac artysty w Warszawie.
W wyniku publicznej zbiórki pieniędzy Biegas rozpoczął studia w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie. Kształcił się w pracowni rzeźby Alfreda Dauna, następnie Konstantego Laszczki. Nauczanie akademickie zupełnie mu jednak nie odpowiadało. Zaczął rzeźbić po swojemu, geometryzując i upraszczając formy. Bardzo silny wpływ wywarł na niego nurt symbolizmu i dekadencji popularyzowany w Krakowie przez Stanisława Przybyszewskiego. Demoniczne prace z tego okresu, ukazujące fatalne siły kierujące ludzką egzystencją, potrafią szokować nawet dzisiaj. Nowa postawa młodego twórcy nie była akceptowana przez akademików. Ostatecznie konflikt z krakowską profesurą zakończyło głośne wydalenie Biegasa z murów uczelni w 1901 roku. Bezpośrednim powodem tego zdarzenia była rzeźba zatytułowana „Księga życia”, którą otaczała atmosfera skandalu.
Los uśmiechnął się do niego ponownie, gdy dzięki stypendium Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych wyjechał do Paryża, by tam założyć własną pracownię i uniezależnić się od wszelkich rygorów pedagogicznych. Zdobył też nowych protektorów – baronostwo Henryka i Jadwigę Trütscheli, którzy nie szczędzili funduszy na jego rozwój artystyczny. Obok form geometryzujących w twórczości Biegasa pojawiły się silne powiązania z nurtem secesji. Płynne linie wykorzystywał zwłaszcza w rzeźbach symbolicznych, ale także w cyklach poświęconych poetom i muzykom – Chopinowi, Mickiewiczowi, Słowackiemu.
Jako malarz znany jest głównie z tzw. portretów sferycznych, będących próbą połączenia postaci ludzkiej z ornamentem geometrycznym. Z kolei jego twórczość literacka oceniana była raczej negatywnie.
Niezwykłe prace Biegasa wzbudzały niechęć jednych, aprobatę drugich, ale nikogo nie pozostawiały obojętnym. Na skutek stałego przebywania poza granicami kraju artysta był, i jest nadal, bardziej znany w stolicy Francji niż w Polsce. Po jego śmierci w 1954 roku większość prac trafiła do zbiorów Biblioteki Polskiej w Paryżu, gdzie do dzisiaj są organizowane czasowe prezentacje jego dorobku.
Na wystawie w Galerii „Oranżeria” prezentowana będzie ta niewielka część spuścizny, która pozostała w Polsce. Rzeźby pochodzą ze zbiorów Muzeum im. Xawerego Dunikowskiego w warszawskiej Królikarni. Nawet w tak skromnym wyborze dają świadectwo niezwykłego talentu i bezkompromisowości twórcy. Datowane są na wczesny okres działalności – czasy studiów na krakowskiej uczelni lub niewiele późniejszy, kiedy związki artysty z krajem były najsilniejsze. Punktem wyjścia narracji wystawy jest gipsowy odlew dzieła „Księga życia”, które w dużym stopniu zadecydowało o losach i karierze artysty.
